Niniejsze rozważania rozpocznę od odważnej tezy, która jednak zdaje się być bliska każdemu z nas. Jakość wspólczesnego obuwia pozostawia wiele do życzenia, a nastawieni na zysk producenci tworzą wyroby przydatne na jeden sezon. Zdrowy rozsądek podpowiada, że tak skomplikowanej konstrukcji, jaką jest obuwie powinny towarzyszyć odpowiednie normy, które zapewniałyby możliwość ich użytkowania przez wiele lat. Oczywiście normy techniczne istnieją, ale są… dobrowolne do stosowania. Zatem czy istnieją jakieś bezpieczniki prawne, które chronią nas, konsumentów przed towarami niskiej jakości? Oczywiście, że są. Zapraszam do lektury.
Obuwie ochronne
Obuwie ochronne jest jednym ze środków ochrony indywidualnej. Inaczej rzecz ujmując obuwie ochronne to takie, które ma szczególne zadanie zabezpieczyć nasze stopy przed zagrożeniami zewnętrznymi. Wykorzystanie takiego obuwia jest obowiązkowe dla niektórych zawodów, które są obciążone podwyższonym ryzykiem narażenia swojego życia i zdrowia. W przypadku obuwia ochronnego możemy wyróżnić:
Obuwie chroniące przed zagrożeniami mechanicznymi – obuwie zapewniające ochronę przed przecięciem, przekłuciem oraz otarciem, przed spadającymi elementami oraz na śliskich powierzchniach.
Obuwie chroniące przed zagrożeniami termicznymi (gorąco i/lub ogień) – obuwie zapewniające ochronę przed czynnikami gorącymi, na działanie których mogą być narażone stopy i inne części kończyny dolnej: płomień, gorące podłoża, ciepło promieniowania, gorące masy płynne, iskry oraz duże i drobne rozpryski stopionego metalu.
Obuwie chroniące przed zimnem – obuwie zapewniające dobrą izolację przed niską temperaturą.
Obuwie chroniące przed niebezpiecznymi substancjami chemicznymi – obuwie odporne na chemikalia które izoluje stopy lub stopy i nogi od kontaktu z rozpylonym produktem chemicznym oraz obuwie o zwiększonej odporności na chemikalia stanowiące barierę ochronną stóp lub stóp i nóg od bezpośredniego kontaktu z produktem chemicznym.
Obuwie chroniące przed mikroorganizmami – obuwie stanowiące barierę ochronną dla czynników mikrobiologicznych.
Obuwie chroniące przed zagrożeniem porażenia elektrycznego i w strefie wybuchu – obuwie zapewniające ochronę przed porażeniem elektrycznym, zapobiegając przepływowi prądu rażenia przez ciało człowieka poprzez stopy.1
Obuwie ochronne, w zależności od swojego przeznaczenia, musi spełniać adekwatne dla swojej klasy normy techniczne, które wówczas stają się obligatoryjne. Inaczej rzecz ujmując takie obuwie musi spełniać okreslone wymagania, inaczej może być uznane za produkt niebezpieczny, a producent narazi się na ogromne problemy z tym związane.
Obuwie powszechnego użytku
A jak jest w przypadku normalnego obuwia codziennego użytku? Czy w przypadku półbutów wyjściowych, butów do biegania, czy też trzewików trekkingowych obowiązują jakiekolwiek normy? Odpowiedź brzmi: tak. Tutaj również mamy do czynienia z normą, aczkolwiek nie technologiczną, a dużo ważniejszą – z normą prawną.
Obowiązujące w Polsce przepisy dotyczące odpowiedzialności sprzedawcy za niezgodność towaru z umową są skutkiem harmonizacji przepisów krajowych z dyrektywą Parlamentu Europejskiego I Rady 2019/771 z dnia 20 maja 2019 r.
W motywie 32 do w/w dyrektywy wskazano, jaki jest cel nowych regulacji. Wyraźnie wyartykułowane obiektywne kryterium trwałości ma na celu nie tylko podniesienie standardu ochrony konsumentów, ale i również eliminowanie z rynku unijnego towarów niezgodnych z umową dzięki wzmocnionemu nadzorowi rynku i zapewnieniu odpowiednich bodźców dla przedsiębiorstw.
Pojęcie trwałości
Trwałość odnosi się do zdolności towarów do zachowywania ich wymaganych funkcji i parametrów działania przy normalnym użytkowaniu. Aby towary były zgodne z umową, powinny wykazywać się trwałością, której oczekuje się zazwyczaj od towarów tego samego rodzaju.
Dla przykładu trudno jest oczekiwać od plastikowych sztućców, że zachowają swoją funkcjonalność przez okres dwóch lat. Z kolei oczekiwanie od obuwia, że zachowa swoją funkcjonalność przez wymagane dwa lata, biorąc pod uwagę możliwe do wykorzystania materiały – nie jest oczekiwaniem wygórowanym. A nawet patrząc jeszcze dekadę wstecz – trwałość butów markowych wynosiła 5 lat, a czasami nawet więcej.
Wprowadzone dyrektywą kryterium trwałości jest adekwatne do kryteriów ujętych w rękojmi, chociaż w obrocie konsumenckim nie znajduje ona już zastosowania, to cel przepisów pozostaje ten sam. „Kryterium funkcjonalne, obejmujące przeznaczenie rzeczy i jej użyteczność, ma znaczenie pierwszorzędne w stosunku do kryterium normatywno-technicznego, a zgodność z normą techniczną nie wyłącza skuteczności zarzutu istnienia wady fizycznej rzeczy.” Wyrok SN z 10.07.2002 r., II CKN 111/01, LEX nr 109412.
Zgodnie z przepisami ocena trwałości obuwia powinna uwzględniać unormowany w art. 43d u o.p.k. minimalny termin przydatności towaru do użycia oraz wszystkie inne istotne okoliczności, takie jak cena towaru oraz intensywność lub częstotliwość korzystania przez konsumenta z tego towaru.
Intensywność lub częstotliwość korzystania z towaru
Jak wpływa ten element badania trwałości wyrobu na pracę rzeczoznawcy?
Żeby odpowiedzieć na to pytanie to trzeba postawić pewną tezę. Otóż obuwie jest wyrobem, w którym wszystkie elementy konstrukcyjne są w stosunku do siebie komplementarne, a to oznacza, że w obuwiu nie znajduje się nic z przypadku. Korzystając z butów wykorzystujemy całą ich konstrukcję, czyli np. nie możliwe jest zużywanie się podeszwy bez zużywania się wyściółki.
Co to oznacza w praktyce?
Dla rzeczoznawcy jest to bardzo ważną wiedza, że wszystkie elementy obuwia muszą zużywać się równomiernie, żeby nie było takich sytuacji, że podeszwa zużywa się w 3-4 miesiące, a reszta składowych jest w bardzo dobrym stanie. Inaczej rzecz ujmując, w przypadku zarzutu nadmiernej intensywności, czy częstotliwości użytkowania butów, należy brać pod uwagę całokształt zmian degradacyjnych. Więc ten zarzut może być prawdziwy tylko wtedy, gdy cała konstrukcja jest zdezelowana, czego przykład poniżej.
Trwałość obuwia, a odpowiedzialność sprzedawcy
Celowe postarzanie produktów niestety stoi w sprzeczności z założeniami dyrektywy „Zapewnienie większej trwałości towarów jest ważne dla osiągnięcia bardziej zrównoważonej konsumpcji i gospodarki o obiegu zamkniętym.”
Odpowiedzialność sprzedawcy za niską jakość sprzedawanych towarów jest wspomnianym przez ustawodawcę Europejskiego bodźcem dla przedsiębiorstw, który jednak finalnie powinien obciążać producenta. „Biorąc pod uwagę, że sprzedawca jest odpowiedzialny wobec klienta za każdy brak zgodności towaru z umową wynikający z działania lub zaniechania sprzedawcy lub osoby trzeciej, sprzedawca powinien mieć możliwość występowania z roszczeniami regresowymi wobec osoby odpowiedzialnej na wcześniejszych etapach łańcucha transakcji.”
Chociaż z mojego wieloletniego już doświadczenia zawodowego wynika, że jest to dla sprzedawcy detalicznego trudne, a bardzo często w relacji B2B niemożliwe, to zrzucanie odpowiedzialności na konsumenta w świetle obowiązujących przepisów należy uznać za niedopuszczalne.
- https://soi-info.ciop.lodz.pl/2-definicje-2/
↩︎
